Wat is de kracht van gedragsbeïnvloeding in mobiliteit? | 22-02-2024

Het gedrag van fietsers vs. automobilisten
Kijk bijvoorbeeld eens naar auto's en fietsen. Auto's worden netjes geparkeerd op de daarvoor bestemde plekken, terwijl fietsen vaak overal en nergens worden neergezet. Met dure fietsen wordt er nog twee keer over nagedacht, maar nog steeds zijn mensen met een dure auto voorzichtiger dan met een dure fiets. Qua omgeving zitten er wel verschillen in. Dit verschil zit hem in stallen, dus waar je je fiets of auto achterlaat. Dat verschil zit ook in people flow*.
Je zult namelijk zelden een auto bewust tegen het verkeer in zien gaan of over de stoep rijden. Dat is bijna ondenkbaar, maar met de fiets en te voet doen mensen dat gewoon. Voor voetgangers maakt het überhaupt niet uit. Mensen lopen overal en steken over zodra ze een kans zien.

Hoe stuur je mensen?
We willen graag dat mensen een bepaalde route volgen, maar we kunnen ze niet volledig sturen. Het is een balans die we moeten vinden in de inrichting van de omgeving. Hoe kunnen we mensen nudgen* of helpen om een bepaalde route te kiezen? Daar heb je verschillende analyses voor, waaronder people flow. Daar kijk je naar hoe mensen reageren op bepaalde situaties:

In Nederland zijn fietsers gewend aan het idee dat rood asfalt van hen is. Als je een Y-splitsing hebt en de ene kant wordt zwart asfalt en de andere kant blijft rood, dan zullen veel mensen heel lang het rode pad volgen. Dat is simpelweg de natuurlijke route voor hen. Wil je dat mensen de andere kant op gaan? Dan moet je iets veranderen, zoals drempels plaatsen of bewegwijzering neerzetten. Er zijn verschillende manieren om het gedrag van mensen te beïnvloeden, maar dan moeten we er wel over nadenken.

"Door inzicht te verkrijgen welke route mensen nemen, kunnen we invloed uitoefenen hoe deze route er uitziet en het veilig en inclusief maken voor gebruikers."

Waardoor ontstaat groepsgedrag?
Dit fenomeen ontstaat simpelweg doordat mensen veel geautomatiseerd doen. Ze kiezen de makkelijkste weg en comfort gaat boven alles. Als je bijvoorbeeld bij een winkelcentrum de fietsenstalling niet goed zichtbaar maakt, zullen mensen die stalling niet gebruiken. Ze hebben namelijk een doel en willen dit doel zo snel mogelijk bereiken (de winkel in gaan). Op het moment dat je bij de ingang een stalling maakt, zullen fietsers daar wel hun fiets neerzetten. Dus, als de stalling niet in de buurt is denken mensen dat ze hun fiets gewoon ergens kunnen achterlaten.

Groepsgedrag ontstaat ook als mensen merken dat anderen hetzelfde gedrag vertonen. Het voelt veiliger en vertrouwder om hetzelfde te doen als anderen. Als je bij datzelfde winkelcentrum ziet dat er al fietsen staan zet je de jouwe er gewoon bij. Als er geen fietsen staan doe je dat minder snel.

Groepsgedrag kan beïnvloed worden
Als we begrijpen hoe mensen hun route plannen en waar ze vandaan komen, kunnen we ervoor zorgen dat ze hun fietsen niet zomaar overal neerzetten. Dat doen we door op de juiste plek te faciliteren wat ze willen of door duidelijk aan te geven waar ze wél moeten zijn.

Door inzicht te verkrijgen welke route mensen nemen, kunnen we invloed uitoefenen hoe deze route er uitziet en het veilig en inclusief maken voor gebruikers. Als dat niet gebeurt en men hun fiets willekeurig blijft parkeren, kunnen daar ingewikkelde situaties door ontstaan.

Welke problemen ontstaan er door groepsgedrag?
Een groot probleem bij groepsgedrag van fietsers is dat het voetgangers hindert. Als een gemeente aangeeft dat voetgangers belangrijk zijn (STOMP-principe*), moet ze geen rondslingerende fietsen willen. Fietsen staan bij STOMP op de tweede plek van de rangorde. Als deze op een voetpad staan blokkeren ze de looproute.

Veel mensen kunnen er wel omheen, maar mensen die slecht ter been zijn kunnen er moeilijk langs. Hierdoor zorg je ervoor dat de omgeving niet inclusief is. Naast deze uitdaging zorgt het ook voor verrommeling in de omgeving. Als de omgeving rommelig of vies is dan heeft dat invloed op het gevoel van leefbaarheid van mensen. Daarnaast kan het een situatie dusdanig onoverzichtelijk maken dat men zich niet veilig voelt om met de fiets of te voet te gaan. Hierdoor pakt men sneller de auto en we willen mensen juist stimuleren om gezondere keuzes te maken.

Wat is de kracht van gedragsbeïnvloeding in mobiliteit?
Gedragsbeïnvloeding gaat om het positief veranderen van ons gedrag met betrekking tot mobiliteit. Daar zijn een aantal voorbeelden van:

• Door middel van slimme strategieën en beleidsmaatregelen kunnen we mensen beïnvloeden om te kiezen voor milieuvriendelijke vervoersopties, zoals carpoolen;
• Door gerichte gedragsbeïnvloeding kun je het bewustzijn omtrent veilig gedrag in het verkeer vergroten. Het stimuleren van defensief rijden, het dragen van autogordels en fietshelmen en het naleven van verkeersregels zorgt voor een veiligere omgeving;
• Het positief bevorderen en vastzetten van gewenst gedrag kan leiden tot verandering van sociale normen omtrent mobiliteit. Wanneer mensen anderen zien kiezen voor actieve en duurzame vervoerswijzen, neigen ze er sneller toe om dit te volgen, wat resulteert in een sneeuwbaleffect.

Samenwerken voor positieve verandering binnen mobiliteit
Als we kijken naar gedrag en mobiliteit en hoe men beïnvloed wordt gaan veel dingen al goed. Ruimtes worden steeds beter ingericht om het gewenste gedrag te stimuleren. Ook is er meer aandacht voor het STOMP-principe. Diverse omgevingen worden vaker, en beter, ingericht met voetgangers en fietsers als prioriteit, maar we hebben nog een lange weg te gaan.
Het begrijpen van menselijk gedrag en het doelgericht toepassen van gedragsbeïnvloedingsstrategieën zijn belangrijk om mobiliteit te vervormen naar een meer duurzame en gezonde toekomst. Door samen te werken kunnen we de kracht van gedragsbeïnvloeding volledig benutten om positieve veranderingen in mobiliteit te waar te maken. Laten we werken aan een wereld waarin slimme, groene en gezonde mobiliteit centraal staat.